Το Ρα Καμπάνα ε Παπαντήσσε υπήρξε ένα τραγούδι σταθμός στα πολιτιστικά δρώμενα των Μεσογείων. Σχεδόν κάθε γιορτή και κάθε πανηγύρι άνοιγε με αυτό το τραγούδι ενώ επαναλαμβανόταν άπειρες φορές κατά τη διάρκεια των πολυήμερων γλεντιών του προηγούμενου αιώνα. Αγαπήθηκε δε τόσο πολύ από τους προγόνους μας ώστε δικαίως αποκλήθηκε ο “εθνικός ύμνος” των Αρβανιτών.

Η θεματολογία του γνωστή και συνηθισμένη στην αρβανίτικη λαογραφία αφού περιγράφει τον πόθο ενός νέου προς μια κοπέλα. “Χτυπά η καμπάνα της Υπαπαντής, σήκω να πας στην εκκλησία” για να μπορέσω να σε δω, της λέει. Η εκκλησία και ο χορός που ακολουθούσε στο προαύλιο της ήταν ο μόνος χώρος όπου μπορούσαν να συναντηθούν οι νέοι της κλειστής αρβανίτικης κοινωνίας και να ανταλλάξουν βλέμματα. Γιατί μέχρι εκεί μόνον επέτρεπαν τα πολύ αυστηρά έθιμα της αρβανίτικης φάρας.

Ωστόσο ο νέος, οινοβαρής από την κατανάλωση κρασιού που επιβάλλετο στο πανηγύρι, παρασύρεται από το πάθος του για η Μαρία, την ηρωϊδα του τραγουδιού και την καλεί να ξεφύγουν από τον στενό κύκλο του χορού και να φιληθούν στα κλεφτά, τώρα που η μάνα δεν τους βλέπει. Ένας στίχος με προτροπή και πράξη ανεπίτρεπτη κι απαράδεκτη, η οποία όμως εξέφραζε τους μύχιους κι ανομολόγητους πόθους ενός ολόκληρου πληθυσμού, σκληρά καταπιεσμένου για αιώνες από μια άτεγκτη ηθική που άγγιζε α όρια της ψυχολογικής νευρώσεως.

Και ήταν ίσως αυτή η προτροπή σε ερωτικές διαχύσεις, επάνω μάλιστα στον ιερό χρόνο και χώρο του μεγάλου πανηγυριού της Υπαπαντής, που έκανε το συγκεκριμένο τραγούδι να δεθεί τόσο πολύ με την ψυχοσύνθεση των προγόνων μας και να αντηχεί χιλιάδες φορές σε όλον τον Μεσογείτικο κάμπο, από του Σπάτα και του Λιόπεσι τα χωριά, μέχρι το υπερήφανο Μαρκόπουλο και την απομονωμένη στα βουνά της Κερατιά.

Δημήτρης Μαντάλας

Εδώ το ακούσαμε στην πιο κλασική του ίσως εκτέλεση, με τη φωνή του μεγάλου Γιώργου Παπασιδέρη από τη Κούλουρη, σε μια ηχογράφηση του Μεσοπολέμου. Γνήσια απόδοση του ήχου, πάτημα σταθερό στον παραδοσιακό μουσικό δρόμο και κυρίως, πολύ καθαρή προφορά της γλώσσας, κάτι που οι μεγαλύτεροι καθώς κι όσοι γνωρίζουν την Αρβανίτικη γλώσσα θα παρατηρήσουν αμέσως. Πρόκειται για μια παραδοσιακή εκτέλεση που ανακαλεί προγονικές μνήμες στο DNA των Μεσογειτών για αυτό και μας συγκινεί μέχρι σήμερα, οχτώ και πλέον δεκαετίες από την ηχογράφηση της.

 

Η μαγνητοσκόπηση έχει γίνει το 1977 από τη Δόμνα Σαμίου στην περιοχή Κεφάλα των Νέων Στείρων Ευβοίας και παίζουν ο μακαρίτης Μήτσος Μεϊντάνης, που ήταν ένα αοπό τα καλύτερα λαούτα της Ελλάδος στην εποχή του, και ο γυιός του Χρήστος που παίζει κιθάρα και τραγουδά.