Ένα βίντεο με την ιστορία των μεταλλείων του Λαυρείου. Ένα βίντεο με τον αρχαίο και τον σύγχρονο ανθρώπινο πόνο – ίδιο κι απαράλλαχτο όλες τις εποχές – μέσα στις στοές και τα γκουλιμέντα της Πλάκας. Ρούχα λερωμένα κι όψεις σκαμμένες από την κούραση και το μετάλλευμα.

Ζωές θαμμένες στα έγκατα της γης. Κάποιοι δεν βγήκαν ποτέ, καταπλακωμένοι από γαλαρίες που βούλιαξαν. Κάποιοι άλλοι κατάφεραν να βγουν για να εκμετρήσουν το ζην σε ένα κρεββάτι σακατεμένοι. Και τη θέση τους στις στοές της Γαλλικής Εταιρείας να την πάρουν τα παιδιά και μετά τα εγγόνια τους. Όπως κάποτε θυσίασαν κι οι ίδιοι τις ζωές τους στον Μολώχ της γαλαρίας και του κέρδους των Αφεντικών, αντικαθιστώντας τους γονείς τους.

Κι η ανταμοιβή; Ελάχιστη. Εξάλλου, πόσο κοστίζει μια ανθρώπινη ζωή; Ελάχιστα, ίσα να της φτάνουν να ζει. Να ζει για να εργάζεται. Για να πλουτίζουν τα μεγάλα Αφεντικά. Γιατί αυτή είναι η ανθρώπινη μοίρα, σε όλα τα καθεστώτα. Κι όποιος λέει το αντίθετο είναι απλώς ψεύτης. Και μάρτυράς μου η Ιστορία.

«Οι στοές μικρές, ίσα που να χωράει ένας σερνόμενος άνθρωπος. Στις εποχές της εντατικής εκμεταλλεύσεως των μεταλλείων δούλευαν είκοσι χιλιάδες δούλοι εδώ», μας πληροφορεί το βίντεο. Και κατόπιν μας δείχνει τους σύγχρονους δούλους που «εθελουσίως» – για ένα κομμάτι ψωμί, για ένα βδομαδιάτικο που πληρωνόταν κάθε Σαββάτο σε εποχές που το χρήμα ήταν δυσεύρετο – έμπαιναν μόνοι τους στις σκοτεινές γαλαρίες να εξορύξουν την αρχαία σκουριά των μεταλλείων.

Πρόσωπα οικεία και γνώριμα, που στη θέση τους θα μπορούσαν κάλλιστα να ήταν των πατεράδων, των παππούδων και των θείων μας – μιας και πολλοί από αυτούς θήτευσαν στα έγκατα της γης, δουλεύοντας δεκαετίες ολόκληρες στον σκοτεινό λαβύρινθο των στοών, για ένα μεροκάματο – περνούν μπρος από τον φακό. Άλλοι τολμούν να πουν ότι αργοπεθαίνουν κι ότι θα έπρεπε να συνταξιοδοτούντο πολύ πιο νωρίς αφού δεν μπορεί ο άνθρωπος να αναπνέει σκόνη για πολλές δεκαετίες. Άλλοι, πιο τυχεροί μιας και κατάφεραν να φτάσουν στα πρόθυρα της συνταξιοδοτήσεως, θέλουν να φανούν πιο γενναίοι κι ας ξέρουν ότι κάθε ώρα παίζουν τη ζωή τους κορώνα – γράμματα αφού μπορεί ανά πάσα στιγμή η στοά να βουλιάξει και να τους καταπλακώσει.

Οι στοές υποστυλώνονταν, σύμφωνα με τη Γαλλική Εταιρεία. Οι Μποσκαδόροι δούλευαν στο φουλ. Κάνοντας όμως οικονομία στην ξυλεία και τις εργατοώρες. Κι οι «υποστυλωμένες» στοές έπεφταν, καταπλακώνοντας ανθρώπους και κτήνη! Όπως βούλιαξε η στοά της Παλιοκαμάρεζας κλείνοντας για πάντα στα έγκατα της γης πέντε Κερατιώτες. Αμέσως βρέθηκαν οι αντικαταστάτες τους. Που μπορεί να γλύτωναν τον θάνατο μέσα στη στοά, αλλά όχι την πνευμονοκονίαση.

Γαλαρίjα ε Γαλλjικέσσε, ντο μα μπάρεσε σι βέσσε, η γαλαρία της Γαλλικής Εταιρείας θα με αφανίσει όπως ο ήλιος τη δροσιά, λέγανε οι Αρβανίτες των Μεσογείων που η ανάγκη του μεροκάματου τους ανάγκαζε να δουλεύουν σφυρί στη γαλαρία και να διαλύει η σκόνη τα πνευμόνια τους.

Σήμερα οι σκιές των χαλικωμένων αυτών μεταλλωρύχων στοιχειώνουν τις έρημες στοές. Μαζί με την παρασιτική παρουσία του «ορυκτοθήρα» που ως κοινός λωποδύτης υφαρπάζει ότι απέμεινε από τον κόπο και το αίμα τους για να το πουλήσει λαθραία στο εξωτερικό…..

Κωνσταντίνος Τσοπάνης

ΒΙΝΤΕΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΤ