Μετάφραση και Επιμέλεια Κειμένων
Δημήτρης Μαντάλας

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το βιβλίο “Athens and Attica; notes of a tour” (Λονδίνο 1855) και αποτελεί μια γοητευτική αναδρομή στο ιστορικό ταξίδι του Christopher Wordsworth στην Αττική κατά την περίοδο 1832-1833, με επίκεντρο τις περιοχές του Θορικού και της Κερατέας. Μέσα από την περιπλάνηση και τις παρατηρήσεις του Christopher Wordsworth, αναδεικνύεται η ιστορική σημασία και η φυσική ομορφιά αυτών των περιοχών. Οι περιγραφές του διανθίζονται από αναφορές στην αρχαία ιστορία και τον πολιτισμό της περιοχής ενώ προσφέρουν ένα πολύτιμο μάρτυρα της εποχής. Το κείμενο αυτό αποτελεί μια ευκαιρία για τους αναγνώστες να εξερευνήσουν το παρελθόν και να συνδεθούν με τις ιστορικές ρίζες της Αττικής μέσα από τον πρίσμα ενός πρωτοπόρου ταξιδιώτη του 19ου αιώνα.

Αφήνοντας το πρωί την καλύβα στην οποία διανυκτερεύσαμε στον Θορικό, εισερχόμαστε σε ένα φαράγγι μεταξύ δύο βουνών το Κορέρα στα δεξιά και το Τιμπάρι (Ριμπάρι) στα αριστερά. Η περιοχή γίνεται πιο ευχάριστη καθώς πλησιάζουμε το χωριό Κερατιά. Σωροί από σκωρία είναι ακόμα εμφανείς στις παρυφές του δρόμου: ένας αγρότης που μας συνοδεύει τις αποκαλεί με το αρχαίο τους όνομα, σκωρία. Από τους σωρούς καταλαβαίνουμε το νόημα του τίτλου μιας χαμένης κωμωδίας του Αντιφάνη, με τίτλο “Θορίκιοι, ἢ διορύττων”. Ίσως οι αρχαίοι κάτοικοι του Θορικού να σατιρίζονται σε αυτό το έργο, ως ένοχοι αδικήματος λόγω του ότι άνοιγαν στοές από τα δικά τους ορυχεία προς εκείνα των γειτόνων τους εξορύσσοντας το μετάλλευμα. Αυτή η σκωρία είναι τώρα ορατή κοντά στο δικό τους χωριό.

Αφήνουμε στα αριστερά μας ένα χωριό που ονομάζεται Μητροπίσι· και  βρίσκεται στις νοτιοανατολικές παρυφές του όρους Πάνι. Το Πανεῖον ή σπήλαιο του Πανός, από το οποίο προέρχεται το όνομά αυτού του βουνού, βρίσκεται περίπου μισή ώρα δυτικά της Κερατιάς. Δεν περιέχει κανένα ενδιαφέρον αρχαίο εύρημα. Η Κερατιά βρίσκεται περίπου έξι μίλια βορειοδυτικά του Θορικού. Αυτό το χωριό είναι όμορφα τοποθετημένο μεταξύ αμπελιών. Μετά το μοναχικό μας ταξίδι, η θέα μιας σειράς από καλύβες που βρίσκονται ανάμεσα σε δέντρα είναι πολύ ευχάριστη. Εκτός αυτού, εδώ και πολύ καιρό δεν έχουμε συναντήσει αυτήν την άνεση και την ασφάλεια που νοιώθουμε στο χωριό της Κερατιάς. Εδώ βλέπουμε κοπάδια που βόσκουν ελεύθερα σε ανοιχτά λιβάδια, στις υπώρειες των λόφων και δεν υπάρχει εμφανής ανησυχία για τους ληστές που καταδυναστεύουν τα άλλα μέρη της Αττικής.

Ο πληθυσμός είναι αρβανίτικος και οι γυναίκες είναι όμορφα ντυμένες. Υπάρχει μια εκκλησία στην Κερατέα αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο. Ενσωματωμένο στα τοιχώματά της βρίσκω ένα μεγάλο κομμάτι λαξευμένης πέτρας με την ακόλουθη μετρική επιγραφή, σε πολύ αρχαία γραφή:

Το επιτύμβιο αυτό μνημείο μοιάζει να είναι μια απλή επιγραφή που καταγράφει, μιλώντας στο πρώτο πρόσωπο, το όνομα μιας γυναίκας, στην οποία ανήκε ο τάφος, καθώς και την ασθένεια από την οποία απεβίωσε. Το σπασμένο κομμάτι του μαρμάρου μας αποκρύβει το τελευταίο αυτό στοιχείο, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε, από τα απομεινάρια της λέξης που παραμένουν στο μνημείο, ότι η ασθένεια ήταν λοιμός. Ίσως μάλιστα, αν κρίνουμε από τα χαρακτηριστικά της επιγραφής, τα οποία φαίνεται να είναι σχεδόν σύγχρονα με αυτό το γεγονός, ότι ήταν η ίδια επιδημία που προκάλεσε τόσο μεγάλη καταστροφή στην Αθήνα στην αρχή του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Ιδού λοιπόν, μπορούμε να ανασυνθέσουμε την επιτύμβια επιγραφή σε Ιαμβικό στίχο:

“Λοιμῷ θανούσης εἰμὶ σῆμα Μυρρινης.”

“Εδώ βρίσκεται το μνήμα της Μυρρίνης, η οποία πέθανε από πανούκλα”.

Αυτό μπορεί να χρονολογείται από την εποχή της φοβερής πανούκλας στην αρχή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Μετά το πέρασμα από τον κάμπο της Κερατέας και κατευθυνόμενοι προς τα δεξιά, μπαίνουμε σε μια γραφική ρεματιά που σκιάζεται από πεύκα. Οι πλευρές της είναι αυλακωμένες από χείμαρρους και γεμάτες με χαράδρες και σπηλιές, και τείνει προς τα ανατολικά προς τη θάλασσα.