Η πρωτότυπη εικόνα της Παναγίας της Αρβανίτισσας βρίσκεται στη νήσο Χίο, στο χωριό Καρυές, όπου ευρίσκεται και ο ομώνυμος ναός της. Η ιστορία της εικόνος και της εκκλησίας φέρεται να ξεκινά την περίοδο της βασιλείας του βυζαντινού αυτοκράτορος Κωνσταντίνου Θ΄ του Μονομάχου (1042 – 1054 μ.Χ.), όταν μετεφέρθησαν στην περιοχή περίφημοι Ηπειρώτες κτίστες, αριστοτέχνες των λιθοκτίστων οικημάτων, προκειμένου να οικοδομήσουν τη Νέα Μονή Χίου. Οι απόγονοί εκείνων των Ηπειρωτών μαστόρων ασχολήθηκαν βιοποριστικώς με τον ποιμενικό βίο κι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή «Κοχλία» στην οποία ευρίσκονται τα χωριά Καρυές, Αυγώνυμα, Ανάβατο και Δαφνώνα. Σύμφωνα με την παράδοση, οι ποιμένες, που διέμεναν στην ονομαζόμενη σήμερα τοποθεσία «Παναγία Αρβανίτισσα», έβλεπαν μια λυγερόκορμη κοπέλα με αρβανίτικη φορεσιά να περιδιαβαίνει στις κορυφές. Κατάλαβαν ότι είναι η Παναγία και από την ενδυμασία της την αποκάλεσαν Παναγία Αρβανίτισσα.

Το 1905 μ.Χ. βρέθηκε από τους κατοίκους το εικόνισμα της Παναγίας και κτίστηκε στον τόπο αυτό μια εκκλησία με την οικονομική αρωγή του έμπορου Αλεξάνδρου Κωνσταντινίδη. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των γερόντων του τόπου μάλιστα, επειδή οι Τούρκοι απαγόρευαν την ανέγερση χριστιανικών ναών, η εκκλησία χτίστηκε κρυφά με τη βοήθεια των ποιμένων Καρούσων και των άλλων συγχωριανών, μετά από μεγάλο αγώνα, αφάνταστη ταλαιπωρία και νυκτερινή κυρίως εργασία.

Από τη Χίο διαδόθηκε λοιπόν, η προσκύνηση της Παναγίας της Αρβανίτισσας, ενώ σήμερα υπάρχει κι άλλο ένα παρεκκλήσι της στο αρβανιτοχώρι Μάνδρες του Κιλκίς. Η εικόνα της Παναγίας Αρβανίτισσας εορτάζεται επίσης στο Μελισσοχώρι Θηβών κι από εφέτος (2020) και στο Κυριάκι Βοιωτίας. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι η Ένωση Λιοσιωτών Ιλίου αγιογράφησε αντίγραφό της εικόνος το 2015 και εορτάζει έκτοτε με επισημότητα την Παναγία κάθε χρόνο. Η εορτή της είναι κινητή και η Χάρη Της εορτάζεται 63 ημέρες μετά το Άγιον Πάσχα εκάστου έτους.

Κωνσταντίνος Τσοπάνης