ΙΣΤΟΡΙΑ

Οκτώ χιλιάδες χρόνια ιστορίας στον χώρο του Μαρκοπούλου

Προϊστορική εποχή

Στο Μαρκόπουλο οι πρώτοι οικισμοί χρονολογούνται κατά τη Νεολιθική Εποχή και βρίσκονται στην περιοχή της Μερέντας, εκεί που είναι σήμερα ο ιππόδρομος. Ο συγκεκριμένος οικισμός χρονολογείται περί το 6000 π.χ. και ήταν ένας μικρός οικισμός από καλύβες, περιφραγμένες με φράκτη αποτελούμενο από κορμούς δέντρων και κλαδιά. Άλλοι δύο οικισμοί εντοπίζονται στον όρμο της Βραυρώνας και στο Πούσι Καλογέρι (Αρχαιότερη και Μέση Νεολιθική Εποχή). Επίσης έχουν βρεθεί μεμονωμένα ανθρώπινα ίχνη σε οικισμούς στη Μερέντα, στο Πούσι Καλογέρι και στο σπήλαιο Χόνι Λιάγκι που ανάγονται στην περίοδο μεταξύ 5000-3000 π.Χ.

Την περίοδο μεταξύ 2800-2000 π.Χ. (Πρώιμη Εποχή Χαλκού) παρουσιάζεται αύξηση των οικισμών σε Μερέντα, Βραώνα, Πύργο Βραυρώνας, Πούντα, Χαμολιά και στο Μαρκόπουλο. Το 2000-1600 π.Χ. (Περίοδος Μέσης Εποχής Χαλκού ) οι ανασκαφές μας έχουν δείξει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν οι οικισμοί στη Μερέντα, στη Βραυρώνα και στο Πούσι Καλογέρι. Φτάνουμε στο 1580-1100 π.Χ. (Ύστερη Εποχή Χαλκού) γνωστή και ως Μυκηναϊκή Περίοδο, κατά την οποία έχουμε αύξηση της ανθρώπινης παρουσίας στις περιοχές που ήδη αναφέραμε και δημιουργούνται νέοι οικισμοί στο βουνό Περατή, στον Βαραμπά κοντά στο εκκλησάκι της Παναγίας, στα νησιά Ράφτης και Ραφτοπούλα, στο Λιγόρι, στον Μπρασά και σε αρκετές άλλες θέσεις γύρω από το Μαρκόπουλο.

Κλασική Αρχαιότητα
Για τους γεωμετρικούς χρόνους (1100-700 π.Χ.) οι πληροφορίες που έχουμε είναι ελάχιστες. Μέχρι στιγμής δεν έχει αποκαλυφθεί κάποιος οικισμός γεωμετρικής περιόδου στο Μαρκόπουλο (όπως και στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδος). Η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως πέντε νεκροταφεία, δυο στην περιοχή που είναι κτισμένο σήμερα το Μαρκόπουλο, ένα στη Μερέντα και ένα μεγάλο στην Περατή. Ο ναός του Δηλίου Απόλλωνα στις Πρασιές υπήρξε ένας σημαντικός τόπος λατρείας της ιδίας περιόδου. Τον 8o αιώνα π.Χ. ξεκινά και η ιστορία του ιερού της Βραυρωνίας Αρτέμιδος το οποίο θα καταστεί κατά την κλασική εποχή ένα από τα πιο σπουδαία ιερά στην Ελλάδα. Άλλοι μικρότεροι λατρευτικοί χώροι έχουν εντοπιστεί στην Μερέντα, στην Χαμολιά και στο Χάβωση. Οι πληθυσμοί που κατοικούσαν εκείνη την περίοδο στηνΜεσογαία ασχολούνταν με τη γεωργία, γεγονός που αύξησε το βιοτικό τους επίπεδο με αποτέλεσμα στα μέσα της περιόδου αυτής να σημειώνεται αύξηση του τοπικού πληθυσμού.

Στην αρχαϊκή εποχή (7ος και 6ος αι.π.Χ.) συνεχίζεται η αύξηση του πληθυσμού που διατηρεί τον αγροτικό του προσανατολισμό. Στη Μερέντα έχουν ανασκαφεί, οικίες, ταφικοί περίβολοι και ένα μικρό αγροτικό ιερό (πιθανόν της Δήμητρας). Εξακολουθούν να κατοικούνται η Στειρία, οι Πρασιές και η Βραυρώνα της οποίας το ιερό είναι σε άνθηση. Σε αυτό απαγγέλλονται για πρώτη φορά εκείνη την περίοδο ομηρικές ραψωδίες. Ένας ακόμη μικρός λατρευτικός χώρος έχει εντοπιστεί κοντά στον πύργο της Βραυρώνας. Κατά την περίοδο αυτή αρχίζει να οργανώνεται και το οδικό δίκτυο. Στην ανάπτυξη της περιοχής σημαντικό ρόλο παίζει η οικογένεια του Πεισίστρατου η οποία καταγόταν από την Βραυρώνα. Στους κλασικούς χρόνους (500 – 323 π.χ.) η Αθήνα φτάνει στο απόγειο της δόξα της. Το ίδιο ισχύει και για την Μεσογαία που είναι μέρος της και η ιστορία της είναι συνδεμένη με αυτήν της Αθήνας. Το 507-508 π.Χ. ο Κλεισθένης θέτει τις βάσεις για τη δημοκρατική μεταρρύθμιση της Αθήνας. Χωρίζει τον πληθυσμό της Αττικής σε 10 φυλές και 174 δήμους από τους οποίους οι επτά βρίσκονταν εντός των ορίων του σημερινού δήμου Μαρκοπούλου. Αυτοί ήταν : ο δήμος Αγνούντος (εκεί που είναι κτισμένο σήμερα το Μαρκόπουλο), ο δήμος Μιρρινούντας (στη Μερέντα), ο δήμος Φιλαίδων (στο Κήπι), ο δήμος Αγγέλης (στο Αγγελήσι), ο δήμος Κυθύρου (μεταξύ Πούσι Καλογέρι και Λιγόρι), ο δήμος Στειρίας (στη Ντρίβλια) και ο δήμος Πρασιών (στον Μπρασά). Οι δήμοι είχαν αγροτικό χαρακτήρα και παρήγαγαν όλα τα απαραίτητα αγαθά που χρειαζόταν η Αθήνα. Την περίοδο αυτή γίνονται οι εισβολές των Περσών στην Aττική, την πρώτη φορά το 490 π.Χ. και τη δεύτερη το 480 π.Χ. Και οι δυο εισβολές υπήρξαν καταστροφικές για την περιοχή. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.) οι δήμοι της Αττικής υπέστησαν συνεχείς καταστροφές, τουλάχιστον μια φορά κατ’ έτος.

Μετά το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου ακολουθεί μια περίοδος ειρήνης και ευμάρειας για τη Μεσογαία. Το 338 π.Χ. μετά την λήξη της μάχης της Χαιρώνειας, η Αθήνα χάνει την στρατιωτική της ισχύ και γίνεται υποτελής στο Μακεδονικό βασίλειο. Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους (338-142π.Χ.) συνεχίζεται η ειρηνική περίοδος μέχρι και τον Χρεμωνίδιο πόλεμο (267-161π.Χ.) κατά τον οποίον Αθήνα και Σπάρτη συμμαχούν εναντίον των Μακεδόνων, θέλοντας να ξανακερδίσουν την ανεξαρτησία τους. Σύμμαχος τους ο Πτολεμαίος ο οποίος στέλνει τον στρατηγό Πάτροκλο να τους βοηθήσει. Ο τελευταίος οχυρώνει την Κορώνη και κατασκευάζει τον πύργο στο Λημικό. Ο πόλεμος τελειώνει με νικητές τους Μακεδόνες. Τα γεγονότα αυτά συντέλεσαν ώστε να εγκαταλειφθούν οι περισσότεροι οικισμοί δίνοντας την θέση τους σε λίγες αλλά μεγάλες αγροικίες. Το 146 π.Χ. οι Ρωμαίοι κατακτούν την Ελλάδα και έτσι ξεκίνα η ρωμαϊκή περίοδος έως το 323 μ.Χ. Χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής είναι τα λατιφούντια, ήτοι η συγκέντρωση της γης στους λίγους. Το 86 π.Χ. η περιοχή θα γνωρίσει μια καταστροφή από τον Ρωμαίο στρατηγό Σύλλα και έναν λοιμό στα χρόνια του Μάρκου Αυρήλιου. Το 267 μΧ. θα υποστεί άλλη μια καταστροφή από τους Ερούλους.

Βυζαντινή Περίοδος
Τον 3ο αι. μ.Χ. η Μεσογαία δέχεται την διάδοση του Χριστιανισμού. Οι γραπτές πηγές για την περιοχή στους Βυζαντινούς χρόνους είναι λίγες. Ωστόσο τα αρχαιολογικά ευρήματα έρχονται να καλύψουν το κενό. Τον 4ο – 8ο αι. π.Χ. πέντε εκκλησίες, έχουν αποκαλυφθεί, (όλες σε ερείπια), στη Μερέντα, στη Βραυρώνα, στη Λιάδα, στο Νάτσο και στη Ντρίβλια όπου ήρθαν στο φως ένα νεκροταφείο και ένας οικισμός. Τον 7ο – 8ο αι μ.Χ. έχουμε επιδρομές από τους Άραβες και Σλάβους με αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί ο οικισμός της Ντρίβλιας. Τον 9ο – 10ο αι. μΧ. η περιοχή ταλαιπωρήθηκε πολύ από τις επιδρομές των Βουλγάρων και των Σαρακηνών. Τον 12ο αι. μ.Χ. φέρονται να είναι κτισμένες τρεις εκκλησίες της περιοχής, η Παναγία η Μεσοσπορίτισσα στη Μερέντα, οι Ταξιάρχες στην Λιάδα και η Παναγία στον Βαραμπά. Το τέλος της βυζαντινής περιόδου στην Αττική σημειώνεται το έτος 1205 με την κατάληψη της από τους Φράγκους.

Φραγκοκρατία (1205-1456 μ.χ.)

Η 4η Σταυροφορία θα «χάσει» τον δρόμο της για τους Άγιους Τόπους και θα στραφεί εναντίον του Βυζαντίου καταλαμβάνοντας την Κωνσταντινούπολη, οι Λατίνοι θα μοιραστούν τα εδάφη της Αυτοκρατορίας. Στον Βονιφάντιο δόθηκε ως κλήρος η Αττική που ήταν τότε στο περιθώριο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και υπέφερε από τον φοροεισπράκτορα και την πειρατεία. Έτσι ξεκινά η Λατινική κατάκτηση της Αττικής και επομένως και των Μεσογείων, η οποία μπορεί να διαιρεθεί σε τρεις εποχές.
Α) Διοίκηση Βουργουνδίων με άρχοντες τους Ντε Λα Ρος (1204-1311)
Β) Διοίκηση Καταλανών (1311-1388)
Ο τελευταίος Ντε Λα Ρος κάλεσε τους Καταλανούς για να τον βοηθήσουν να κατακτήσει και άλλες περιοχές, στην πορεία όμως δεν τα βρήκαν στα χρήματα και αυτό κατέληξε σε σύγκρουση μεταξύ τους. Κατευθυνόμενοι στην Αθήνα κατέστρεψαν ό,τι βρήκαν μπροστά τους. Στα διοικητικά κράτησαν όλη τη γη δική τους και αφήρεσαν από τους ντόπιους όλα τα δικαιώματα μετατρέποντάς τους σε δουλοπάροικους. Φυσικό επακόλουθο ήταν να μειωθεί δραματικά ο πληθυσμός, έτσι ξέμεναν από χέρια που καλλιεργούσαν τη γη και που θα μπορούσαν χρησιμοποιηθούν και σαν στρατιώτες. Για να αντιμετωπίσουν αυτήν την κατάσταση κάλεσαν όσους Έλληνες και Αρβανίτες ήθελαν να πάνε στην Αττική δίνοντάς τους γη και φοροαπαλλαγή για 2 χρονιά με αντάλλαγμα τη στρατιωτική συνδρομή όποτε την χρειάζονταν.
Γ) Διοίκηση Ατσαγιόλι (1388-1458):
Το 1388 (κατάληψη Ακροπόλεως) έχουμε πτώση της εξουσίας των Καταλανών και ανάληψης της αρχής από τους Φλωρεντίνους. Οι Ατσαγιόλι ήταν Φλωρεντίνοι τραπεζίτες, έμποροι και τυχοδιώκτες. Στους κατοίκους έδωσαν κάποια προνόμια και έκαναν τις συνθήκες διαβίωσης τους καλύτερες. Εδώ έχουμε την δεύτερη αποίκηση της Αττικής με Αρβανίτες. Ο οίκος των Ατσαγιόλι ηγεμόνευσε μέχρι το 1458 οπότε οι Τούρκοι κατέλυσαν το δουκάτο.

Τουρκοκρατία

Οι Τούρκοι κατέλαβαν την Αττική το 1456 (δυο χρόνια αργότερα έπεσε και το κάστρο των Αθηνών, η Ακρόπολη). Οι κάτοικοι αντιστάθηκαν σθεναρά στους Τούρκους, ιδιαίτερα οι σκληροτράχηλοι και ασυμβίβαστοι Αρβανίτες. Αυτό βέβαια πληρώθηκε ακριβά με τεράστιες καταστροφές και σφαγές. Η κυριότητα της γης τους χάνεται και η Μεσογαία ανήκει πλέον στον Σουλτάνο. Το Μαρκόπουλο διοικητικά ήταν καραγιέ (χωριό) του καζά (νομός) της Αθήνας του σαντζακιού (περιφέρεια) του Ευρίπου του εγιαλετίου (χώρας) της Ρούμελης (Ελλάς). Οι φόροι που πλήρωναν οι κατεκτημένοι ήταν 2 κύριοι, ο κεφαλικός φόρος (χαράτσι) και ο έγγειος φόρος, εκτός όμως από αυτούς υπήρχε και ένα πλήθος έκτακτων φόρων (είναι απορίας άξιο πώς κατάφερε ο ντόπιος πληθυσμός και επιβίωνε). Άλλος ένας δυσβάστακτος φόρος που πλήρωνε το Έθνος κάθε 5 χρόνια ήταν το παιδομάζωμα. Η πειρατεία ήταν ένα ακόμη βάσανο που ταλαιπωρούσε τους κατοίκους της Αττικής, ιδιαίτερα του Μαρκοπούλου λόγο της κοντινής απόστασης με το λιμάνι του Ράφτη που το επισκέπτονταν συχνά – πυκνά οι πειρατές.

Από ένα οθωμανικό φορολογικό έγγραφο του 1506 που βρέθηκε στην Βουλγαρία και αφορά το Μαρκόπουλο, μαθαίνουμε τα επίθετα, τον πληθυσμό και τις ασχολίες των κατοίκων. Το 1506 το Μαρκόπουλο είχε 23 εστίες (μέσος αριθμός εστίας 5 άτομα) δηλαδή γύρω στους 115 κατοίκους, οι ασχολίες ήταν κατά κύριο λόγο γεωργικές με παραγωγή σιταριού, βρώμης και κριθαριού, ενώ σαν δευτερεύουσες ασχολίες είχαν την κτηνοτροφία, τη μελισσουργία και την αμπελουργία. Τα χρόνια περνούσαν και η ζωή των κατοίκων γίνονταν όλο και πιο ανυπόφορη ώσπου γύρω στο 1650, 120 Αρβανίτες των Μεσογείων με αρχηγούς τον Λάμπρο και τον Μπουζάλα και με κυρίως όπλα τους τις σφεντόνες – μιας και η οπλοκατοχή τιμωρείτο από τον κατακτητή με θάνατο – ξεσηκώθηκαν και πολιόρκησαν την Αθήνα για 6 μήνες. Οι αμυνόμενοι συγκρότησαν στρατιωτικό σώμα 700 ανδρών, συγκρούστηκαν με τους Αρβανίτες οι οποίοι πολέμησαν σθεναρά και τους ανάγκασαν να κλειστούν πάλι στην Αθήνα. Μόλις άρχισαν να καταφθάνουν τούρκικα εκστρατευτικά σώματα από τη Θήβα και τον Εύριπο, οι Επαναστάτες έστειλαν ένα καΐκι στην Τζια όπου υπήρχαν βενετικά πλοία ζητώντας βοήθεια. Τελικά τα βενετικά πλοία ήρθαν στο Πόρτο Ράφτη κι οι Επαναστάτες, μη έχοντας άλλη διέξοδο, επιβιβάστηκαν σε αυτά αφού πρώτα φόρτωσαν ένα μεγάλο αριθμό από ζωντανά. Τα πλοία τους μετέφεραν στη Βενετία όπου ο Λάμπρος και ο Μπουζάλας διακρίθηκαν εντασσόμενοι στο βενετικό στρατό, κατέλαβαν υψηλά διοικητικά αξιώματα και έζησαν με οικονομική ευμάρεια.

Άλλη μια επαναστατική κίνηση στην Αττική ξεκίνησε μαζί με τα ορλωφικά το 1769, όταν ξεσηκώθηκε ο αρβανίτης καπετάνιος Μητρομάρας (Μήτρος Λέκκας). Μαζί του συνταχτήκαν και οι κάτοικοι των Μεσογείων οι οποίοι και τον ακολούθησαν. Ο Μητρομάρας κατέλαβε τη Σαλαμίνα και τη χρησιμοποίησε σαν ορμητήριο εναντίον των Τούρκων της Αττικής. Το 1771 τραυματίζεται θανάσιμα σε μια μάχη και πεθαίνει ένα χρόνο αργότερα στο Αγκίστρι. Οι Λεμπέσηδες που αποτελούσαν τον στρατό του, πολλοί εκ των οποίον ήσαν και Μεσογείτες που αιχμαλωτίστηκαν και θανατώθηκαν από τους Τούρκους. Στην Οθωμανική περίοδο πέρασαν από το Μαρκόπουλο διάφοροι περιηγητές όπως ο Τζωρτζ Γουέλερ, ο οθωμανός χρονογράφος και περιηγητής Ελβιά Τσελεμπί, ο Κορνήλιο Μάγκνι, ο Αλεσάντρο Μπιζάνι, ο Τζέιμς Στιούαρτ, ο Αββά Μπαρτελέμι, ο Γουσταύος Φλωμπέρ και άλλοι πολλοί μεταξύ των οποίων ήταν και ο δυτικός κληρικός Φόρμουντ ο οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα σαν “ακαδημαικός” απεσταλμένος του βασιλιά Λουδοβίκου της Γαλλίας και είχε καταστρέψει ολοσχερώς την αρχαία Σπάρτη, την Τροιζίνα, το Άργος, την Ερμιόνη και ό,τι αρχαίο έβρισκε μπροστά του στα τρία χρόνια που ήταν στην Ελλάδα.

Ελληνική Επανάσταση 1821

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε ο αγώνας για απελευθέρωση των Ελλήνων από τον οθωμανικό ζυγό. Στις 23 Απριλίου 1821 απελευθερώνεται η Αθήνα από Αρβανίτες των Μεσογείων υπό την ηγεσία του Λιοπεσσιώτη καπετάνιου Γιάννη Ντάβαρη, καθώς και της βόρειας Αττικής υπό την ηγεσία του καπετάν Μελέτη Βασιλείου. Οι Τούρκοι έχουν κλειστεί στην Ακρόπολη η οποία πολιορκείται από τους Επαναστάτες. Η πολιορκία λύνεται 3 μήνες αργότερα από τον Ομέρ Βρυώνη.
Όσο καιρό ήταν τα στρατεύματα του στην Αττική οι κάτοικοι του Μαρκοπούλου αλλά και γενικότερα των Μεσογείων εκπατρίστηκαν (εκτός των μαχίμων), στα γειτονικά νησιά για να γλυτώσουν τις σφαγές. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι κατά τη διάρκεια της Επανάστασης αυτή η πρόσκαιρη μετανάστευση των Αρβανιτών έγινε πολλές φορές, όποτε κρίνονταν αναγκαίο για την ασφάλεια των κατοίκων της περιοχής. Τον Νοέμβριο αποχώρισαν οι δυνάμεις του Ομέρ Βρυώνη και του Ομέρ πασά και ξεκίνησε αμέσως η δεύτερη πολιορκία της Ακρόπολης. Στις 19 Ιουνίου 1822 η Ακρόπολη παραδίδεται στους Έλληνες.
Τον Ιούλιο του 1823 οι Τούρκοι πασάδες Περκόφτσαλης και Σελίχ στρατοπεδεύουν στη Θήβα με σκοπό να κινηθούν εναντίον της Αττικής και της Αθήνας. Οι κάτοικοι εγκαταλείπουν ξανά τις εστίες τους και μεταφέρονται σε ασφαλές μέρος. Από το Μαρκόπουλο στάλθηκαν όλοι οι άμαχοι και τα γυναικόπαιδα στην Τζιά. Το Νοέμβριο του ΄23 δημιουργείται ένα πρόχειρο στρατόπεδο των Ελλήνων στο Πόρτο Ράφτη με σκοπό να κινηθούν εναντίον τον Τούρκων στην Εύβοια.
Μέχρι και το καλοκαίρι του ΄26, ο Ομέρ από την Κάρυστο ερχόταν στην Αττική λεηλατώντας τα Μεσόγεια και την Πάρνηθα. Τον Ιούλιο του ιδίου έτους αφού λαφυραγωγήθηκαν επί 3 μέρες – για ακόμη μια φορά – τα Μεσόγεια (όπου οι κάτοικοι είχαν εκπατριστεί ξανά) από τους στρατούς του Ομέρ και του Κιουταχή, οι Τούρκοι στράφηκαν κατά των Αθηνών και πολιόρκησαν την Ακρόπολη. Στις 24 Μαΐου 1827 και ενώ όλη η Αττική κατέχονταν από Τούρκους πέφτει και η Ακρόπολη. Οι Τούρκοι έφυγαν οριστικά από την Αττική το Πάσχα του 1833 αφού πρώτα πούλησαν όλη την γη που διέθεταν…
Οι Μεσογείτες ήταν παρόντες σε όλες τις μάχες που δόθηκαν στην Αττική (και όχι μόνο). Από την έρευνα που έχει γίνει μέχρι σήμερα και που συνεχίζεται έχουμε 37 ονόματα Μαρκοπουλιωτών που πήραν μέρος στον αγώνα.

Περίοδος 1834-1912
Τον Ιανουάριο του 1833 φτάνει στην Ελλάδα ο δευτερότοκος γιος του μονάρχη της Βαυαρίας, Όθων που είχε επιλεγεί από τις προστάτιδες δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία) για βασιλιάς της Ελλάδος. Ο Όθων επειδή ήταν ανήλικος συνοδεύτηκε από μια τριμελή αντιβασιλεία που θα ασκούσε ουσιαστικά τη διοίκηση έως και την ενηλικίωση του. Η διοίκηση του Κράτους ήταν έντονα συγκεντρωτική και γραφειοκρατική, με νομοθεσία εισηγμένη από τη Βαυαρία. Η Ελλάδα διαιρέθηκε σε 10 νομούς και 42 επαρχίες που με τη σειρά τους, διαιρέθηκαν σε δήμους.

Ο πρώτος δήμος στην περιοχή μας ήταν ο δήμος Αραφήνος που ιδρύθηκε με Βασιλικό Διάταγμα το έτος 1835 και είχε ως έδρα το Μαρκόπουλο. Ο δήμος περιελάβανε τα εξής χωριά και οικισμούς : Μαρκόπουλο, Κουρσαλάς (Κορωπί), Σπάτα, Βάρη, Βρούβα, Νέα Βραώνα, Παλιά Βραώνα, Μπάλα, Βελανδίτσα, Πετρίτσα, Νταού, Βαθύ Πηγάδι, Ραφήνα και Πεντέλη. Το Μαρκόπουλο αριθμούσε το 1835 μόλις 505 κατοίκους ενώ ο δήμος συνολικά 1361. Το 1840, λόγω προβλημάτων δυσλειτουργίας, έγιναν συγχωνεύσεις, έτσι ο δήμος Αραφήνος έδωσε την θέση του στον δήμο Κεκροπίας.

Ο καινούργιος δήμος αποτελούνταν από τα εξής χωριά και οικισμούς : Μαρκόπουλο, Κουρσαλάς (που από αυτήν την περίοδο κι έπειτα ονομάζετε Κορωπί), Λιόπεση (νύν Παιανία), Σπάτα, Βάρη, Ραφήνα, Νέα Βραώνα, Παλαιά Βραώνα, Βούρβα, Βαθύ Πηγάδι, Δάρφι, Γιαλού, Βελανδίτσα, Πετρίτσα, Κόκλα, Καρελάς, Μπάλα, Νταού, Παππαγγελάκι και Χαρβάτι. Ο νέος δήμος είχε κατά την σύσταση του 1994 κατοίκους.
Το 1842 έχουμε μια ακόμα αλλαγή του ονόματος από δήμο Κεκροπίας σε δήμο Κρωπίας. Ο δήμος είχε τα πρώτα χρόνια έδρα το Κορωπί και το 1847 μεταφέρθηκε στο Μαρκόπουλο μέχρι και το τέλος του το 1914. Αξίζει να σημειωθεί ότι κανένα από τα τρία ονόματα των δήμων δεν είχαν σχέση με τα τοπωνύμια των Μεσογείων που βρισκόταν ο δήμος.

To 1897 εξερράγη ο ατυχής πόλεμος μεταξύ της Ελλάδος και της Τουρκίας που κράτησε μόλις ένα μηνά κι έληξε με την καθολική, σχεδόν, επικράτηση των Τούρκων. Ο πόλεμος αυτός έμεινε γνωστός στην ιστορία ως “μαύρο ΄97”. Στον πόλεμο αυτόν πήραν μέρος φυσικά και Μαρκοπουλιώτες κληρωτοί και έφεδροι. Τα ονόματα των συμμετασχόντων που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα είναι τα κάτωθι : Γεώργιος Ρούσης, Αναστάσιος Γιαννάκης η Τάσκος, Κωνσταντίνος Καράγιωργας, Αθανάσιος Δ. Κόλλιας, Αθανάσιος Μερκούρης, Σταμάτης Γ Δρίτσας, Δημήτριος Σάφκας, Σωτήρης Δράκος, Σταμάτης Γκίνης, Δημήτρης Τσάμης, Χρήστος Αλλαγιάννης, Δημήτρης Ρούσης, Κώστας Γ Σταύρου, Δημήτρης Μπίστας.

Περίοδος 1912 -1950
Η Ελλάδα μπαίνει από το 1912 στην δίνη μιας ταραγμένης εθνικής περιόδου και πολεμικών συγκρούσεων. Το 1912 έχουμε τον πρώτο Βαλκανικό πόλεμο και το 1913 τον δεύτερο. Η Ελλάδα μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων διπλασιάσθηκε σε έκταση και πληθυσμό. Το 1914 ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο υπέρ της Αντάντ. Το 1919 ξεκίνησε η Μικρασιατική εκστρατεία που διήρκεσε μέχρι το 1922. Εκατοντάδες είναι οι Μαρκοπουλιώτες που πήραν μέρος σε όλους αυτούς τους πόλεμους, υπάρχουν μάλιστα περιπτώσεις που αρκετοί πολέμησαν για μια δεκαετία, μερικοί εκ των οποίων δεν πήραν ούτε μια μέρα άδεια! Από το Μαρκόπουλο έπεσαν υπέρ της πατρίδος σε όλους αυτούς τους πολέμους 36 παλληκάρια. Η ζωή των κατοίκων ήταν πολύ δύσκολη όλα αυτά τα χρόνια αφού οι περισσότεροι άντρες τους χωριού έλειπαν στον πόλεμο και δεν μπορούσαν να φροντίζουν τις οικογένειες τους.

Το 1914 καταργούνται οι δήμοι και στη θέση τους έχουμε τις αυτοτελείς κοινότητες με δικό τους πρόεδρο και δικό τους δημοτικό συμβούλιο. Έτσι από τον δήμο Κρωπίας περνάμε στην κοινότητα Μαρκοπούλου. Παρά τις δυσμενείς καταστάσεις γίνονται αυτήν την περίοδο κάποια σημαντικά έργα στο Μαρκόπουλο. Το 1914 ο Αναγκαστικός Συνεταιρισμός «Μαρκό» αναθέτει στον Τσίλλερ την κατασκευή του Μνημείου Ηρώων. Το 1915 το δημοτικό συμβούλιο αποφασίζει να αποκτήσει το Μαρκόπουλο ρυμοτομικό σχέδιο, ενώ το ίδιο έτος ξεκινάνε οι εργασίες επισκευής της οδού Μαρκόπουλο-Πόρτο Ράφτη, με τον Συνεταιρισμό ως βασικό χρηματοδότη. Το 1921 ξεκινά η κατασκευή ύδρευσης του Μαρκοπούλου χρηματοδοτούμενη από τον συνεταιρισμό «Μαρκό». Μέχρι και τη δεκαετία του 1920 η περιοχή της Βραυρώνας άνηκε στην μονή Πεντέλης από όπου την ενοικίαζαν οι Μαρκοπουλιώτες και την καλλιεργούσαν έως ότου ο Συνεταιρισμός την αγόρασε (20.0000 στρέμματα) και τη διένειμε στους κατοίκους.

Το 1927 κτίζεται με έξοδα του Συνεταιρισμού «Μαρκό» και σε οικόπεδο παραχωρημένο από αυτόν, και το Σχολείον Θηλέων Μαρκοπούλου. Το 1929 λειτουργεί το πρώτο κατάστημα των ΕΛΤΑ στο Μαρκόπουλο, ενώ τον ίδιο χρόνο κατασκευάζεται και ο δρόμος από τη διασταύρωση Πόρτο Ράφτη – Βραυρώνος μέχρι την θέση Λιουβάδι. Για να γίνει αυτό το έργο υποδομής οι κάτοικοι εργάσθηκαν εθελοντικά, ενώ τα απαιτούμενα υλικά αγοράστηκαν πάλι με χρήματα του Συνεταιρισμού. Το 1931 ολοκληρώνεται η σκυρόστρωση της οδού Μαρκοπούλου – Πόρτο Ράφτη και σκυροστρώνεται η κεντρική πλατεία, καθώς και μερικοί δρόμοι του Μαρκοπούλου. Το 1933 ο Αναγκαστικός Συνεταιρισμός Μαρκοπούλου συνεχίζει τις εξαγωγές του στα σημαντικότερα λιμάνια της Μεσογείου με την εμπορική ονομασία «ΜΑΡΚΟ». Το 1937 εφαρμόζεται, μετά από αρκετές αλλαγές, το ρυμοτομικό σχέδιο. Το 1938 ιδρύεται η φιλαρμονική Μαρκοπούλου. Το 1940, πέντε μήνες πριν ξεκινήσει ο πόλεμος, επιταχθήκαν τα 2/3 των αλόγων, των ημιόνων και των όνων του χωριού από τον Ελληνικό Στρατό.

Στις 28 Οκτωβρίου 1940 οι Ιταλοί κηρύττουν τον πόλεμο στην Ελλάδα. Με το που άρχισαν να κτυπούν οι καμπάνες όλοι οι κάτοικοι μαζευτήκαν στην πλατεία του χωριού, όπου και κλήθηκαν οι κληρωτοί για κατάταξη. Την επόμενη μέρα ο Στρατός επίταξε για τις ανάγκες του από το Μαρκόπουλο 693 πρόβατα και 12.000 οκάδες βρώμη και κριθάρι. Στις 30 Οκτωβρίου ο Ελληνικός Στρατός ολοκλήρωσε την σύμπτυξη των μονάδων προκάλυψης και στα μέσα του Δεκεμβρίου έχει απελευθερώσει την Β. Ήπειρο. Τον Ιανουάριο του 1941 οργανώνονται συσσίτια στο Μαρκόπουλο για τους απόρους. Στις 6 Απριλίου 1941 κηρύσσουν τον πόλεμο στην Ελλάδα και οι Γερμανοί. Το πρωί της 27ης Απριλίου οι Γερμανοί εισέρχονται στην Αθήνα και λίγες ώρες αργότερα καταφθάνουν και στο Μαρκόπουλο.

Οι Κατακτητές επίταξαν στο Μαρκόπουλο τα δυο δημοτικά σχολεία και τις αποθήκες του Συνεταιρισμού για στρατώνες, καθώς και πολλά σπίτια ιδιωτών που τα χρησιμοποίησαν ως κατοικίες των Αξιωματικών. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ότι στα περισσότερα έγινε μερική επίταξη αφού άφηναν μερικά δωμάτια στους ιδιοκτήτες. Τον Φεβρουάριο του΄42 έχουμε αλλαγή διοίκησης, φεύγουν οι Γερμανοί και έρχονται οι Ιταλοί στο Μαρκόπουλο. Σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής ο κόσμος υπέφερε από μεγάλη πείνα η οποία κορυφώθηκε τον χειμώνα του 1942. Η κατάσταση καλυτέρεψε κάπως το 1943, ενώ τα παιδικά συσσίτια και τα τρόφιμα στις άπορες οικογένειες συνεχίζονταν χωρίς διακοπή. Τον Σεπτέμβριο του ΄43 η Ιταλία παραδίδετε, οι Ιταλοί φεύγουν και ξανάρχονται οι Γερμανοί μέχρι και τις αρχές Οκτωβρίου του ΄44 οπότε και αποχωρούν οριστικά. Από την αρχή του πολέμου το 1940 μέχρι και το τέλος το 1945, ο φόρος αίματος που πλήρωσε το Μαρκόπουλο ανέρχεται σε 24 πεσόντες και αρκετούς τραυματίες.

Αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών, τον Οκτώβριο του 1944, την ευθύνη για την τήρηση του Νόμου την ανέλαβαν αυτόκλητα αριστεροί αντάρτες φερμένοι από άλλες περιοχές της χώρας. Ο κρότος του πιστολιού πάσχισε να καλύψει το γαλάζιο του Αττικού ουρανού κι ο τρόμος εξαπλώθηκε πάνω από το χωριό και τους κατοίκους του.  Στις 7 Ιανουαρίου αγγλικός στρατός εισέρχεται στο Μαρκόπουλο οπότε και αποχωρούν οι ληστρικές ομάδες, οι οποίες είχαν κατακλέψει το χωριό. Από το 1946 έως το 1949 και ενώ ο υπόλοιπος κόσμος ανασυγκροτείται η Ελλάδα μπαίνει στην δίνη μιας εμφύλιας διαμάχης η οποία κόστισε στο Μαρκόπουλο 12 ψυχές.

Δημήτρης Μαντάλας

Βιβλιογραφία