Η Βραυρώνα ήταν υγροβιότοπος από τα παλιά χρόνια. Τα νερά ήταν πολλά, τρέχουν ακόμα και σήμερα από τον Ερασίνο ποταμό. Είχε πολλές πηγές και κανάλια που έτρεχαν προς τη θάλασσα. Τα νερά αυτά πότιζαν όλο τον κάμπο. Εκεί έβρισκαν καταφύγιο, όπου έφτιαχναν τις φωλιές τους διάφορα είδη πουλιών, όπως η γαλιάντρα, που έπαιζε με τα μικρά της.

Τα βατράχια χαλούσαν τον κόσμο με τις φωνές τους και οι νεροφίδες σφύριζαν. Το καλοκαίρι οι καλλιεργητές έφτιαχναν μπαξέδες και τους στόλιζαν με κατιφέδες. Τα βράδια έπιαναν τον χορό όλοι μαζί και το πρωϊ πότιζαν τα περιβόλια τους με τα γάργαρα νερά του Ερασίνου.

Σε πολλά σημεία που δεν έφτανε το νερό, πότιζαν με τα «γεράνια». Το γεράνι, ήταν μια φούρκα από ξύλο, που την έστηναν ορθή μέσα στο χώμα και το επάνω μέρος ήταν διχαλωτό. Στο διχαλωτό σημείο πέρναγαν μια άλλη φούρκα οριζόντια και στο πίσω μέρος της, έδεναν μια μεγάλη πέτρα ή ένα κομμάτι βαρύ σίδερο. Στο μπροστινό μέρος έδεναν ένα σχοινί μ΄ένα κουβά. Δίπλα στο πηγάδι, άνοιγαν ένα μικρό λάκκο, που έμπαινε μέσα εκείνος που πότιζε τον μπαξέ. Τραβούσε το σχοινί-κατέβαινε ο κουβάς- γέμιζε νερό- τραβούσε πάλι και ανέβαινε ο κουβάς γεμάτος νερό, χωρίς να κουράζεται ο άνθρωπος.

Να μην ξεχνάμε βέβαια ,ότι τα πηγάδια είχαν βάθος 2 μέτρα περίπου και το νερό ήταν σε βάθος 1 μέτρο. Αυτές ήταν οι αντλίες νερού της τότε εποχής. Στην περιοχή Κίκια ψηλά στην Βραυρώνα (κοντά στις λεύκες) υπάρχει μια μάντρα 2-3 δωματίων, εκεί έμεναν καλόγεροι που καλλιεργούσαν μπαξέδες. Υπάγονταν στη Μονή Πετράκη, που της ανήκε μεγάλη περιφέρεια των Μεσογείων (αυτή η γη μοιράστηκε με κλήρους το 1923-1924).

Είχαν φτιάξει ένα κανάλι στη δεξιά πλευρά του Ερασίνου- προς τον Πύργο- και διοχέτευαν το νερό νότια της μάντρας του Κρηκιτζιότη. Από την δεξαμενή έφευγε το νερό με άλλο κανάλι, που είχε φάρδος 1 μέτρο. Στη μέση είχε ένα λούκι, που έφερνε το νερό σ΄ ένα νερόμυλο, που οι καλόγεροι άλεθαν τα σιτηρά τους. Ενώ από την βορινή πλευρά, το νερό το χρησιμοποιούσαν για πότισμα. Αυτά και πολλά άλλα τα έσβησε ο χρόνος!!!

Ιωάννης Ζαχαριάς

Επιμέλεια: Ασπασία Ζάννε- Μπουσέ